Udział BKS BOSTIK ZGO Bielsko-Biała w europejskich pucharach stał się pretekstem do pokazania szerszemu, europejskiemu gronu, naszego pięknego miasta. W kilku tekstach chcemy przybliżyć nieco Bielsko-Białą i zachęcić do odwiedzenia miejsca, gdzie każdy z nas znalazł swoją małą Ojczyznę.
Dziś słów kilka o Zamku Książąt Sułkowskich…
Wznoszący się w centrum Bielska-Białej zamek jest najstarszą i największą zabytkową budowlą na terenie historycznego miasta Bielska. Według legendy w jego miejscu znajdował się niegdyś gródek rozbójników napadających na podróżujących kupców. Książę opolski Kazimierz (†1229/30) miał zdobyć ową fortalicję i wytępić zbójców, a w miejscu tym wystawić dwór myśliwski, który z czasem rozbudowano do postaci okazałego zamku, przy którym rozwinęło się miasto.
W każdej legendzie kryje się ziarno prawdy. Badania archeologiczne potwierdzają, że w miejscu dzisiejszego zamku w XIII wieku prawdopodobnie istniał drewniany gródek. Pełnił on rolę strażnicy strzegącej przeprawy przez rzekę Białą oraz skrzyżowania ważnych dróg handlowych: szlaku solnego z Krakowa do Cieszyna, na Morawy i do Czech oraz traktu z Górnego Śląska przez Żywiec na Węgry.
W drugiej połowie XIV wieku zniszczoną przez pożar strażnicę zastąpił zamek murowany, wzniesiony przez księcia cieszyńskiego Przemysław I Noszaka (†1410). Budowla, od początku włączona w system fortyfikacji Bielska, będąca najsilniejszym elementem jego obwarowań, reprezentowała typ tzw. zamku miejskiego. Pełniła jedocześnie ważną rolę śląskiej warowni granicznej: płynąca w pobliżu rzeka Biała od 1316 roku rozdzielała księstwa dzielnicowe cieszyńskie i oświęcimskie, w połowie XV wieku stała się czesko-polską granicą państwową, a w latach 1526–1772 oddzielała monarchię austriackich Habsburgów od Rzeczpospolitej.
Bielski zamek, z biegiem czasu stopniowo rozbudowywany i przekształcany, przez ponad dwa stulecia służył jako jedna z siedzib Piastów cieszyńskich. W 1572 roku stał się centrum administracyjno-gospodarczym samodzielnego bielskiego państwa stanowego (łac. status minor), którym władali przedstawiciele szlacheckich rodzin Promnitzów (1572–1582), Schaffgotschów (1582–1592), Sunneghów (1592–1724), Solmsów (1728–1742) i Haugwitzów (1742–1752). Od końca XVI wieku przeistaczał się coraz bardziej w szlachecką rezydencję, nie tracąc jednak walorów obronnych: mimo spalenia przez Szwedów pod koniec wojny trzydziestoletniej (1646) jeszcze w 1689 roku zaliczano go do najznaczniejszych na Śląsku.
W 1752 roku bielskie państwo stanowe przeszło w ręce polskiej magnackiej familii Sułkowskich i zostało podniesione przez cesarzową Marię Teresę oraz jej męża Franciszka Stefana do rzędu księstw (niem. Fürstentum, od 1754 roku: Herzogtum). Zamek, zniszczony podczas wielkich pożarów miasta w 1753, 1808 i 1836 roku, przebudowano do dzisiejszej eklektycznej postaci w latach 50. i 60. XIX wieku z inicjatywy księcia Ludwika (†1879). W 1881 roku przesłonił ją od północy piętrowy budynek mieszkalno-sklepowy, wystawiony w miejscu gorzelni i browaru. Z kolei w 1899 roku od strony wschodniej wystawiono ciąg pawilonów handlowych, zwanych bazarami, tworzących efektowną podbudowę architektoniczną dla bryły zamku i kaplicy św. Anny.
Sułkowscy rezydowali w Bielsku do 1945 roku. Po II wojnie światowej w zamku przejętym przez Państwo Polskie ulokowano kilka instytucji kulturalnych, w tym muzeum, które od 1983 roku jest jedynym użytkownikiem historycznej budowli. W 1973 roku, podczas przebudowy układu komunikacyjnego centrum miasta, wyburzono zespół budynków podzamcza, odsłaniając zamek od wschodu i północy. Odnowione wówczas elewacje poddano ponownej renowacji trzy dekady później (2006–2008), wkrótce wyremontowano też i nakryto przeszklonym dachem dziedziniec wewnętrzny (2012–2014). Ostatnim etapem prac było odnowienie kaplicy św. Anny, miejsca spoczynku książęcego rodu Sułkowskich (2019–2021). Zamek, któremu po wielu latach przywrócono dawną świetność, należy dzisiaj do najlepiej rozpoznawalnych obiektów miasta, będąc jedną z jego wizytówek.
Dziś w Zamku Książąt Sułkowskich znajduje się muzeum, które jest otwarte dla zwiedzających.
English version:
The participation of BKS BOSTIK ZGO Bielsko-Biała in the European cups became an excuse to show our beautiful city to a wider European audience. In a few texts, we would like to introduce Bielsko-Biała a bit and encourage you to visit the place where each of us found our little homeland. Today is the first part of a tour around our city and a few words about the Sułkowski Dukes’ Castle…
Rising high in the centre of Bielsko-Biała, the castle is the oldest and largest building in the historic town of Bielsko. According to legend, this site formerly sheltered a settlement of robbers who would set upon travelling traders. It is said that Casimir, Duke of Opole (d. 1229/30), captured this stronghold, wiped out the bandits, and in its place constructed a hunting lodge. Over the course of time this was added to and developed into a splendid castle, around which the town of Bielsko grew.
The oldest parts of the castle date back to the 14th century. Over the ensuing centuries it was extended and transformed. Originally a town castle, it was incorporated from the outset into Bielsko’s fortifications, thereby creating the strongest element of its battlements. Over the centuries it served as a Silesian border stronghold, guarding the border between the Duchies of Cieszyn and Oświęcim, then from the mid-15th century the Czech (Bohemian)-Polish border, and after 1526 the Austro-Polish border. The castle’s defensive role diminished after the end of the 16th century, the building gradually turning into a residence for members of the nobility. Its current appearance is a consequence of the enormous reconstruction work undertaken during the second half of the 19th century. Between 1899 and 1973 there used to be an arcade of shops on the east face where now there is a brick retaining wall. This formed an impressive architectural feature of the castle. Unfortunately, the arcade was demolished when Zamkowa St. was widened.
The castle, constructed by the Duchy of Cieszyn’s ruling Piast dynasty, served as one of its seats for over two hundred years. From 1572 it was the administrative and commercial centre of the then independent state of Bielsko, governed by representatives of noble families Promnitz, Schaffgotsch, Sunnegh, Solms and Haugwitz. In 1752 the state was elevated to the rank of Duchy and became the property of the Sułkowski family. The Duchy of Bielsko existed until 1849, when modern administrative regions were introduced in Austria and the old feudal structures were dissolved. Its lands were then incorporated into new Bielsko administrative areas. The castle itself, and much of the land and property in and around the town, remained in the hands of the Sułkowski family until 1945.
After the Second World War the castle was taken over by the Polish State and served as a seat for numerous cultural institutions, including the Museum. Since 1983 the Museum, a Cultural Institution of the Silesian Voivodeship local authorities, has been its sole occupant. After 2001 it was called the Museum in Bielsko-Biała and since the end of 2013 it has been the Historical Museum in Bielsko-Biała.
źródło: muzeum.bielsko.pl
